Co-dependentie is meer dan een relatieprobleem. Wonden van wederzijdse afhankelijkheid beïnvloeden onze psyche en individuele ontwikkeling. Vergis je niet. Het is niet onze schuld. Co-dependentie is adaptief en heeft ons geholpen om te overleven in een disfunctioneel gezinssysteem. Maar die aanpassing kostte ons onze individualiteit, authenticiteit en onze toekomstige kwaliteit van leven. De overtuigingen en gedragingen die we leerden leidden tot problemen in volwassen relaties. In feite hebben ze de neiging om de disfunctionele familie van ons verleden te recreëren.
Traumawonden beginnen in de kindertijd
Co-dependentie wordt zowel aangeleerd als van generatie op generatie doorgegeven. Het begint in de kindertijd, meestal vanwege codependent ouderschap, inclusief opvoeding door een verslaafde of geestelijk of emotioneel zieke ouder. Om te overleven, moeten we ons aanpassen aan de behoeften, acties en emoties van onze ouders, ten koste van de ontwikkeling van een individueel Zelf. Herhaalde patronen vormden onze persoonlijkheidsstijl met ondersteunende overtuigingen, die zowel werden geleerd als afgeleid uit ouderlijk gedrag. Ze werden gevormd door onze onvolwassen baby-peutergeest in de context van totale afhankelijkheid van onze ouders. Een voorbeeld is: “Ik mag niet huilen (of mijn woede uiten) om veilig, vastgehouden en geliefd te zijn.”
Er wordt een codependent gedrag ontwikkeld, gebruikmakend van strategieën van macht, behagen of terugtrekking om disfunctioneel ouderschap te doorstaan. Het is gezond om al deze middelen op de juiste manier te gebruiken, maar er wordt meestal op een van de twee vertrouwd; dit gedrag zie je bij helder waarnemen afgetekend in het zich ofwel terugtrekken of de overmatige behoefte om te behagen en hierbij ook een vorm van macht te behouden.
Vroege onveilige gehechtheid aan zorgverleners (ouders, opvoeders) maakt het noodzakelijk dat spontane gevoelservaring buitenspel wordt gezet. Na verloop van tijd stolt iemands persoonlijkheid en reacties. Het vermogen tot zelfreflectie, het verwerken van nieuwe informatie, het aanpassen en reageren wordt aangetast, reacties worden rigide en cognitieve vervormingen voelen absoluut aan.
Bijgevolg wordt de individuele ontwikkeling belemmerd door de selectieve opname en uitsluiting van gegevens die tegenstrijdige informatie kunnen opleveren. Er wordt een sjabloon van “zou moeten” ontwikkeld omdat op een archaïsch, psychisch niveau het alternatief angstaanjagend aanvoelt en het risico te lopen de verbinding met een andere persoon (d.w.z. ouder) en mensen in het algemeen te verliezen. Ter ondersteuning hiervan worden reacties op ouders/opvoeders en andere mensen geprojecteerd.
Sommige vrouwen hebben bijvoorbeeld een vertekend beeld van hun aantrekkelijkheid en kunnen niet worden overtuigd van het tegendeel. Een paar kunnen onnodige cosmetische operaties ondergaan ondanks de consensus dat ze mooi zijn. Evenzo voelt het voor co-dependente mensen het stellen van grenzen of het vragen naar hun behoeften egoïstisch. Ze hebben een sterke weerstand om dit te doen, ondanks het feit dat ze worden uitgebuit door een egoïstische, narcistische of gewelddadige partner.
Herstel
De antecedenten van onze co-dependente persoonlijkheid liggen begraven in het verleden. Voor velen van begon het in de kinderschoenen. Sommigen herinneren zich een normale jeugd en zijn niet in staat om te identificeren wat er mis is gegaan. Het denken en de reacties blijven dus onbetwist en vormen een obstakel voor het leren van ervaringen. Bovendien maakt het effect van trauma op het zenuwstelsel het zowel moeilijk als beangstigend om diepere gevoelens bloot te leggen. Het aanpassen van reacties en gedrag voelt als onveilig, levensbedreigend en gevaarlijk.
Het oude gedrag blijft overeind en men laat zich leiden door diepe inprentingen en overtuigingen waaronder een voorbeeld is: ‘Als ik geliefd ben, dan ben ik lief’ en ‘Als ik me authentiek kwetsbaar opstel, dan word ik afgewezen.’ Ervaringen worden geïnterpreteerd vanuit eerdere misleidende archaïsche overtuigingen en worden bovendien versterkt.
Een voorbeeld is onder meer, een niet- beantwoord berichtje is een bevestiging dat de ontvanger teleurgesteld, boos et cetera is. Eén van de ontelbare voorbeelden! Ook in therapie komt dit gedrag wel eens voor! Aardig gevonden willen worden kan behoorlijk ver gaan.
In intieme relaties, in plaats van zich af te vragen of een partner aan eigen behoeften voldoet of in staat is om lief te hebben, wordt geconcludeerd dat hij /zij het probleem is. Reacties op misleide overtuigingen kunnen de problemen die we proberen te verhelpen, bestendigen of escaleren. Dergelijke problemen herhalen zich ongetwijfeld in een volgende relatie. Soms vertellen vooral vrouwen wel eens dat ze niet van de ene naar de andere relatie overstappen en concluderen niet co-dependent te zijn. Co-dependentie is iets anders en is ook veel complexer en niet enkel gericht naar relaties. De vraag die dan overwegend wordt gesteld is waarom er elke keer een partner op hun pad komt die bijvoorbeeld niet beschikbaar is, agressief gedrag vertoont en nog veel meer…dit zijn diepere signalen dat je wel met co-dependentie te maken hebt. Onbewust wordt elke keer, ook al zou je jaren single zijn, een partner aangetrokken die de wonden laat zien.
Relatieverslaving is niet hetzelfde als co-dependentie, hoewel er veel lijntjes doorheen lopen. Zo ook is dit met elke vorm van ‘verslavingsgedrag.’ Dus een behoorlijk complexe materie, die toch aangeeft dat de verandering in het aantrekken van gezonde liefdevolle relaties niet zomaar gebeurt.
Met professionele hulp kan je je jeugdtrauma’s helen. Bij herstel oefen je in ontbrekende vaardigheden, zelfliefde en het vermogen om gezonde grenzen te trekken. Leren gedijt in een veilige, niet-oordelende omgeving, anders dan de afstompende omgeving waarin je misschien bent opgegroeid en die je leven nog steeds overschaduwt.
Een ervaren competente therapeut kan je hierbij helpen. Op je eentje patronen doorbreken werkt meestal niet, zeker als de wonden heel diep zitten.
Er zijn enkel voordelen aan verbonden namelijk: je ontdekt je diepste gevoelens en behoeften. Ook al kan dit aanvankelijk een moeilijk proces zijn, je lichaam is een bevroren geschiedenis. Alles wat je in het verleden hebt ervaren, heeft een weerslag gehad op je fysieke lichaam. Stel dat je heel lang in angst hebt geleefd omdat je je niet veilig voelde, dan kan een emotioneel lichaamswerker in de diverse segmenten van het lichaam dit waarnemen. Opgetrokken schouders, voorovergebogen lopen, gespannen mond, dichtgeknepen ogen of trillende oogleden, als het ware met een staart tussen de benen lopen…het lichaam toont waar de angst zich op de meest gevoelige plekken heeft uitgekristalliseerd. En laat ons de vitale organen niet vergeten: maagklachten, darmproblemen, cystes op de stembanden et cetera…We zijn een heel en holistisch wezen en kijken verder dan het behandelen van een klacht die binnen de juiste context gekaderd dient te worden.
Subtiele verschuivingen vinden plaats in je houding, gebaren en stemmingen, gevoelens als woede, schuld -en schaamtegevoelens, hopeloosheid. Plotselinge verschuivingen van zelfzeker naar onzeker, aanwezig of verdoofd.
Je bent misschien net overgestapt van je echte Zelf naar je medeafhankelijke persoonlijkheid – hoe je je voelde in de kindertijd.
Onderzoek triggers die veranderen in je stemming en gevoelens en de bijbehorende overtuigingen, gedachten en herinneringen.
Schrijf op en onderzoek je innerlijke criticus.
Experimenteer, speel en probeer nieuwe dingen.