
Geduld beoefenen
Wie is een groot mens? Die het sterkst is in het uitoefenen van geduld. Dat is een citaat van Boeddha.
Binnen het boeddhisme speelt het uitoefenen van geduld een grote rol. Het vereist beheersing, wijsheid en een lange termijn visie.
Ongeduld is blootvoets over de levensweg lopen, terwijl je de pijn van elk steentje voelt. Je kunt dan beter van het pad afgaan, en jezelf een nieuwe weg banen. Het kost meer tijd, maar de beloning is tienvoudig.
Als je in stilte wacht groeit en rijpt er iets uit in je binnenste – je ware wezen.
Op geduld en wachten wordt wel eens kriegelig gereageerd. In de hectiek van het dagelijks leven dat alles sneller en sneller moet, ook opgelegde druk niet te vergeten, lopen we wel eens onszelf voorbij.
Is ‘wachten’ écht verspilde tijd?
Wachten is een veelvoorkomende ervaring van al het leven op deze planeet. Planten wachten op de juiste externe omstandigheden voordat ze hun bloemen laten bloeien. Insecten en dieren wachten op prooi, mensen wachten op treinen, de ‘grote liefde’, een creatief idee of op een ziekte om beter te worden. Iedereen wacht, maar onze reacties erop kunnen sterk verschillen. Sommigen vinden wachten frustrerend en stressvol en worden rusteloos, prikkelbaar en ongeduldig, terwijl anderen het met een gevoel van kalmte benaderen. Wanneer we gedwongen worden om te wachten, zoals in een file of in de rij bij een kassa, beginnen we vaak iets te doen om onszelf af te leiden van de onaangename ervaring van het wachten; we checken de smartphone, we raken verdwaald in gedachten of we blaffen iemand af.
* Geduld is meer dan passieve volharding
In het boeddhisme wordt geduld beschouwd als een deugd en een essentiële kwaliteit voor een ethisch leven om te beoefenen. Om geduld te cultiveren, dienen we een onbevooroordeeld begrip van onze eigen geest en emoties te ontwikkelen. Door onze ongeduldigheid en de onderliggende oorzaken ervan te observeren, kunnen we inzicht krijgen in onze verlangens, hunkeringen en afkeer. We kunnen leren hoe gehecht we zijn aan dingen of mensen waar we op wachten, of hoe weinig controle we hebben over het leven wanneer wij of dierbaren plotseling ziek zijn of zorg nodig hebben.
Het boeddhisme leert dat echt geduld meer is dan louter volharding; het is een actieve betrokkenheid bij het huidige moment, een bereidheid om dingen te accepteren zoals ze zijn, en een meelevende reactie op het lijden van anderen.
Dit wordt uitgedrukt in de tweede taak van Boeddha’s leer, niet om onmiddellijk en automatisch te reageren op onaangename ervaringen, maar om ‘niet te reageren’, ‘te laten zijn’ zoals het is, of ‘los te laten’. In deze zin is de beoefening van geduld een belangrijke deugd omdat het voorkomt dat we ongepast of kwetsend reageren op onaangename ervaringen reflexmatig.
* De kracht van gelijkmoedigheid
Gelijkmoedigheid vult de beoefening van geduld aan in het aangezicht van wachten. Gelijkmoedigheid verwijst naar een staat van mentale kalmte en stabiliteit waarin we in staat zijn om evenwicht en kalmte te bewaren te midden van de ups en downs van het leven. Het is een staat van niet-reactiviteit en niet-gehechtheid waarin we niet toestaan dat externe omstandigheden ons leven ontsporen. Dit geldt voor onze dagelijkse beproevingen van geduld; wanneer extreme gebeurtenissen zich voordoen, zullen er waarschijnlijk maar weinigen slagen.
Gelijkmoedigheid stelt ons in staat om het huidige moment volledig te accepteren zonder weerstand of oordeel. Het is het vermogen om ruimte te geven aan zowel aangename als onaangename ervaringen en om te erkennen dat alle dingen en ervaringen ontstaan en weer verdwijnen. Door gelijkmoedigheid vinden we een diep gevoel van acceptatie en sereniteit te midden van het wachten.
In de context van wachten stelt het cultiveren van gelijkmoedigheid ons in staat om gecentreerd en sereen te blijven. Het stelt ons in staat om de sterke identificatie met verlangens en resultaten los te laten die vaak tot ongeduld leiden. Tijd die wordt besteed aan het doen van ‘niets’ of ‘niets betekenisvols’ wordt door velen als verspilde tijd beschouwd. We zien vaak niet in hoeveel onze eigenwaarde afhangt van het feit dat we iets hebben geproduceerd, professioneel, in onze vrije tijd, in relaties. Toch zeggen mensen die dicht bij ons staan vaak dat het grootste geschenk dat we hen kunnen geven onze aanwezigheid en aandacht is.
* Wachten en de beoefening van mindfulness
Centraal in de cultivering van geduld en gelijkmoedigheid in het boeddhisme staat de beoefening van mindfulness. Mindfulness betekent het huidige moment op een niet-oordelende manier waarnemen en onze gedachten, gevoelens en lichamelijke sensaties met nieuwsgierigheid en acceptatie tegemoet treden. Door mindfulness raken we vertrouwd met het ontstaan en verstrijken van ervaringen, inclusief onze ervaringen in de momenten van wachten.
Wanneer we wachten mindful tegemoet treden, worden we ons bewust van het ongeduld dat in ons opkomt. We observeren de rusteloosheid, het verlangen dat dingen anders zijn en de weerstand tegen het huidige moment. Door deze menselijke, automatische reacties te erkennen zonder ze te beoordelen, creëren we ruimte voor een meer meelevende en evenwichtige benadering van tijden van wachten.
Mindfulness stelt ons ook in staat om de oorzaken van ons ongeduld te onderzoeken, zoals angst, een gevoel van machteloosheid of het geloof dat we bepaalde rechten hebben ontwikkeld ten opzichte van anderen. Door de consistente beoefening van mindfulness kunnen we een duidelijker begrip ontwikkelen van onszelf en onze relatie met wachten.
* Wachten als een bewuste boeddhistische beoefening
Wachten kan je zien als een uitnodiging om geduld beoefenen te verdiepen. Het boeddhisme moedigt je aan om momenten van wachten te gebruiken als kansen voor zelfreflectie en meditatie, en om deugden zoals geduld en gelijkmoedigheid te cultiveren ten behoeve van onszelf en de wereld.
Harteliefs Mieke,
Mindfulnesstrainer- therapeute